Georg Pieper houdt zich bezig met trauma's. Bij iedere catastrofe die in Duitsland heeft plaatsgevonden, was deze traumatoloog ter plekke. Na de aanslagen in Oslo en Utøya was Pieper naar Noorwegen gereisd om zijn collega's daar bij te staan. Hij weet wat het is het gade te slaan en de omvang van een catastrofe te overzien.
In oktober bracht Pieper een paar dagen door in Athene, waar hij psychologen, psychiaters en artsen bijschoolde in traumatherapie. Hij had zich wel op het een en ander voorbereid, maar de werkelijkheid heeft zijn somberste verwachtingen overtroffen.
Voor Duitse nieuwsconsumenten is de crisis heel ver weg. De crisis krijgt voor hun vooral vorm via begrippen als 'noodfonds' of 'miljardenschulden.' In plaats van de mondiale samenhang te vatten, zien ze Angela Merkel in Berlijn, Brussel of waar dan ook met een ernstig gezicht uit een donkere limousine stappen. Alleen de waarheid krijgen ze niet te horen, niet over Griekenland, Duitsland of Europa. Pieper noemt wat zich recht voor onze ogen voltrekt een 'gigantische verdringingsoperatie.' Vooral het verdringingsmechanisme van politici functioneert uitstekend.

Artsen en verplegers maken zelf schoon

Griekenland zag er in oktober 2012 volgens hem als volgt uit: hoogzwangere vrouwen haasten zich bedelend van ziekenhuis naar ziekenhuis, maar omdat ze geen ziektekostenverzekering of genoeg geld hebben, wil niemand ze helpen hun kinderen ter wereld te brengen. Mensen, die tot voor kort tot de middenklasse behoorden, rapen in een voorstad van Athene fruit- en groenteresten van de straat.
Een oude man vertelt dat hij zich de medicijnen tegen zijn hartklachten niet meer kan veroorloven. Zijn pensioen is gehalveerd. Hij heeft ruim veertig jaar gewerkt en dacht dat hij alles goed had gedaan, maar nu begrijpt hij de wereld niet meer. Wie naar het ziekenhuis gaat, moet zijn eigen beddengoed en eten meenemen. Omdat de schoonmakers zijn ontslagen, maken de artsen, zusters en verplegers, die al maanden geen salaris meer hebben ontvangen, zelf maar schoon. Er zijn geen wegwerphandschoenen en catheters meer. De Europese Unie waarschuwt voor het gevaar van een epidemie van infectieziekten.
Hele woonblokken zijn intussen om financiële redenen van brandstof afgesneden. In het voorjaar heeft een 77-jarige man zichzelf voor het parlement in Athene van het leven beroofd. Kort voor zijn daad zou hij hebben geroepen: “Zo laat ik tenminste geen schulden achter voor mijn kinderen.” Het zelfmoordpercentage is de afgelopen drie jaar verdubbeld.

Depressies breiden zich uit als een epidemie

Een trauma is een gebeurtenis, die de ervaringswereld van het individu tot in zijn grondvesten doet trillen. Die belevenis is zó overweldigend, dat de betrokkene erdoor in een draaikolk van absolute hulpeloosheid wordt gezogen. Alleen een cynicus kan in verband met Griekenland nog slechts van maatschappelijke achteruitgang spreken. We hebben hier eerder te maken met een collectieve traumatisering.
“De crisis treft mannen bijzonder hard”, zegt Pieper. Het is bekend dat mannen hun identiteit veel meer dan vrouwen aan hun werk ontlenen, dus aan hun marktwaarde. Maar de marktwaarde van de meesten daalt onophoudelijk. Het is ook een aanslag op hun mannelijkheid. Psychische ziekten als depressies breiden zich in Griekenland intussen als een epidemie uit. Het zal niemand verrassen dat driekwart van alle zelfmoorden door mannen wordt gepleegd.
Je hoeft geen pessimist of deskundige te zijn om te bedenken wat dit voor de maatschappelijke verhoudingen tussen mensen onderling en voor de samenhang van de hele Griekse maatschappij betekent. De woede over het corrupte, verrotte systeem en over de internationale politiek, wier noodhulp naar de redding van de banken stroomt maar de mensen links laat liggen, is reusachtig en groeit nog steeds. De mannen dragen deze woede hun gezin binnen, en hun zonen uiten die woede plaatsvervangend op straat. Het aantal gewelddadige bendes, die het op minderheden hebben gemunt, stijgt.

Crisis heeft verzorgingsstaat verwoest

Daarom deden de Verenigde Staten in november een negatief reisadvies voor Griekenland uitgaan – met name mensen met een donkere huidskleur lopen gevaar. Juist voor een land als Griekenland, waar de gastvrijheid heel belangrijk is voor het zelfbeeld, is dat shockerend, zegt Pieper.
Normaal gesproken dwingt zelfs het vreselijkste noodlot een individu nog niet op de knieën, zegt Pieper, want ieder van ons heeft een enorme overlevingsdrang. Tot zover het goede nieuws. Het slechte nieuws is, dat we daarvoor een functionerende maatschappij nodig hebben, die mensen in nood opvangt. Welke kracht zo'n maatschappij kan ontvouwen, is aangetoond door Utøya. Heel Noorwegen stond de slachtoffers na het bloedbad bij, het was alsof iemand een kaasstolp van solidariteit over het land had gezet.
In Griekenland werd de functionerende maatschappij zo lang uitgehold, dat zij tenslotte is ingestort. De crisis heeft de verzorgingsstaat verwoest. “De mens” zegt Pieper, “wordt in zulke dramatische omstandigheden een soort roofdier*.” De schiere noodzaak drijft hem tot irrationeel gedrag; in de plaats van de solidariteit treedt het egoïsme.
Een paar dagen geleden openbaarde Transparency International zijn 'corruptie-index.' Griekenland staat van alle EU-landen op de laatste plaats en is vergelijkbaar met Colombia of Djibouti. Zulk nieuws is puur gif. Georg Pieper: “*Ik vraag me af hoeveel deze maatschappij nog kan hebben voordat zij explodeert.” Griekenland zou op de rand van een burgeroorlog staan. En als die uitbreekt, zijn wij allemaal de klos.