NRC ‘Overheid moet kinderen in tehuizen beter beschermen tegen misbruik’

Bron NRC 6 Oktober

‘Overheid moet kinderen in tehuizen beter beschermen tegen misbruik’

De commissie-Samson deed onderzoek naar seksueel misbruik van uit huis geplaatste kinderen. Foto ANP / Marcel Anthonisse

door Joep Dohmen

Binnenland

De overheid moet maatregelen nemen om de 40.000 kinderen en jongeren die nu in pleeggezinnen en tehuizen zijn geplaatst, beter te beschermen tegen seksueel misbruik. Vooral kinderen met een verstandelijke beperking lopen “een ontoelaatbaar groot risico”, staat in de onderzoeksrapporten van de commissie-Samson waarover NRC beschikt.

Voor deze groep is de kans op misbruik driemaal zo groot als bij de kinderen in de reguliere jeugdzorg. Ook bij deze kinderen komt misbruik nog “schokkend vaak” voor, drie tot vier keer meer dan bij kinderen die thuis wonen. Gisteren kwamen al enkele conclusies via de NOS naar buiten, maar NRC Handelsblad beschikt over de onderzoeksrapporten van de commissie-Samson, waarop de eindconclusies van de commissie zijn gebaseerd.
De commissie van voormalig procureur-generaal Rieke Samson onderzocht in opdracht van de ministeries van Justitie en van Jeugd en Gezin het seksueel misbruik van minderjarigen die door de overheid zijn geplaatst in rijksjeugdinrichtingen, kindertehuizen en pleeggezinnen. De commissie kwam er in navolging van de commissie-Deetman, die onderzoek deed naar misbruik van kinderen in kostscholen en andere instellingen van de Rooms-Katholieke Kerk.

Seksueel misbruik verbonden met systeem zorg in tehuizen

Vooraf was al duidelijk dat kindermisbruik geen exclusief rooms probleem is. Samson documenteert in haar honderden pagina’s tellend rapport hoe het ook onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid mis kon lopen. “Seksueel misbruik en seksueel overschrijdend gedrag vormden in de hele onderzoeksperiode 1945-2008 een structureel probleem”, aldus het rapport.
Het seksueel misbruik blijkt verbonden met het systeem van de zorg in tehuizen. “Waarin groepen jeugdigen met veel (seksuele) problemen bijeen worden gebracht en begeleid worden door professionals die onvoldoende kennis en ervaring hebben om een pedagogisch veilige omgeving te garanderen.” De samenstelling van groepen met jongens en meisjes onder één dak “lijkt een ongelukkige keuze, die vooral meisjes aan een sterk verhoogd risico blootstelt.”

Misbruik begon vaak op jonge leeftijd en duurde soms jaren

Het seksueel misbruik van pleegkinderen komt minder vaak voor dan in tehuizen, maar is ook vaak ernstig. Dat bleek onder meer uit de 800 meldingen die de commissie-Samson ontving. Misbruik begon vaak op jonge leeftijd en duurde soms jaren. Bij veel kinderen was ook sprake van fysieke en emotionele mishandeling en verwaarlozing.
Plegers waren, en zijn, vooral mannelijke groepsleiders en pupillen. In pleeggezinnen zijn het vooral (pleeg)vaders of andere mannelijke gezinsleden. Slachtoffers zijn in meerderheid meisjes in de puberleeftijd.

Betere groepsleiders en seksuele opvoeding kinderen nodig

Om het misbruik in te dammen zijn maatregelen nodig. De pedagogische kwaliteit van groepsleiders moet beter, net als de seksuele opvoeding van kinderen in tehuizen. Er moet ook meer aandacht komen voor de behandeling van kinderen en jongeren die slachtoffer zijn geworden. Tot nu toe wordt er vooral overgeplaatst. Bovendien moet het toezicht in de jeugdzorg geheel onafhankelijk worden, aldus het rapport.
Het misbruikprobleem in de jeugdzorg is in elk geval omvangrijker dan de 31 meldingen die jaarlijks binnenkomen bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de 12 meldingen bij de Inspectie Jeugdzorg. Uit interviews met medewerkers blijkt dat niet alle vermoedens van misbruik bij de inspectiediensten worden gemeld.
Het is van belang, aldus het rapport, om duidelijkheid te bieden wanneer instellingen misbruik moeten melden bij inspecties. De stijgende alertheid bij pleegouders en groepsleiders, mede door de publiciteit over kindermisbruik, is een “gunstige evolutie”.

‘Misbruikte kinderen teleurgesteld over aanpak professionals’

Uit de meldingen bij de commissie, en uit interviews met elf misbruikte jeugdzorgpupillen, blijkt een groot tekort aan aandacht en zorg voor slachtoffers. Kinderen probeerden het misbruik aan te kaarten, maar kregen weinig of geen hulp of werden niet geloofd. Het duurde lang voordat instellingen in actie komen. “Vrijwel alle jongeren zijn verdrietig en teleurgesteld over de aanpak van de professionals.”
Lees meer achtergrondverhalen en details uit het rapport vandaag in NRC Weekend (ook via onze digitale editie).